|
|
tale.kazakh.ru (beta)
|
Казахские сказки — Қазақ ертегілері
В разделе собраны казахские сказки, легенды и эпос о Кыз-Жибек, Камбар-батыре, Ер-Таргыне, Кобланды-батыре, Алпамыс-батыре. А также о Ходже Насыре, Алдаре-Косе, Жиренше и много других.
"Өлген" қазанБаяғыда біреу той жасапты, тойға көп кісі жиналыпты, Қожа да келіпті. Қожанасырдың үстіндегі киімі жаман екен. Қожанасырды ешкім елемепті. «Төрге шық, тамақ іш», - демепті. Қожа үйден шығып кетеді де үйіне барып, тәуір киімдерін киіп, қайта келеді. В давние времена жила на белом свете девушка по имени Сулушаш. Отец ее был баем. А прислуживал у них в доме Тезек. У Тезека и служанки Шунак родился сын, которого назвали Алтай. Вот этот Алтай вырос. Он был ровесником Сулушаш, и двое молодых людей страстно полюбили друг друга. Любовь любовью, но ведь... Раньше верблюд был красавцем. У него были ветвистые рога и длинный густой хвост. Однажды пришел он к речке напиться. Пьет и любуется собой. Вдруг к нему подбегает олень: — Милый верблюд, мне надо сегодня в гости сходить. Наушабай дейтін кісі жол жүріп келе жатып, Абайдың үйіне түсіпті. Жайғасып отырған соң ол: - Абайжан, өзіңе асыл сөз, алғыр ой тауып айтқан кісі болды ма? - деп сұрапты.Абай сәл ойланып отырыпты да: - Менің Әбдірахман деген балам бар еді. Қиясбай бірде Абайдың үйіне кіріп келіпті. Басына киген қызыл елтірінің жүнін сыртына қаратып, пұшпағынан байлап қойыпты. Абай оның басына қараса, Қиясбай: - Абай аға, сені білгіш дейді, менің басыма кигенім ненің терісі, тапшы? - депті. Абай күліп: Абай үйінде отырып, өзінің досы Бегештен: - Дауасыз не? арзан не, қымбат не? - деп сұрапты. Бегеш оған: - Дауасыз - кәрілік; арзан - өтірік; қымбат - шындық,- деп жауап береді. Абай риза болады. Жили два брата. Старшего звали Аби, а младшего — Таби. Однажды братья заблудились и вышли к камню, на котором было написано: «Если вправо пойдешь, то обязательно вернешься — барса келер, а если влево — пропадешь, сгинешь—барса кельмес». Заспорили братья: кому идти по счастливой дороге. Спорили, спорили... Қожанасыр бір күні сабаққа келмей қалады. Ертеңіне оқытушысы Қожекеңді сұраққа алады. – Кеше мектепке неге келмедің? – Іс болып қалды. – Қандай іс? – Ағам тісін суыртқалы дәрігерге барған еді, соған бірге барған едім. – Тіс суыртатын ағаң екен, сен неге бардың? – Тісін... Баяғы заманда атақты бір патша болыпты. Оның күндей сұлу үш қызы, айдан аппақ бір ұлы болыпты. Күндердің күнінде патшаға өнерпаз үш жігіт келіпті, оның біреуі қолына тауыс (көркем түкті құс), біреуі мыстан істелген коңырау, біреуі ағаштан соққан ат ұстап кіріпті. Оларға патша:
-Бұл...
Дүниені тегіс жаратып болған соң, жер мен көкті Жаратушы – адамды, басқа мақұлықты өзінің алдына шақырыпты. Сондағы ойы олардың әрбіріне бір түрлі мінез, дүниеде тұруына белгілі өмір беру екен. Ең алдымен барған адам екен, оған айтыпты: – Сен адам, жаратушылардың ішінде сенің... Баяғыда Күлмесхан деген хан болыпты. Оның шын аты - Баяухан екен. Күлмесхан аталған себебі, Баяуханның заманында жаугершілік қатты болып, бір ел бір елді шауып, жаншып ала береді, содан кейін Баяухан бір күні жұртын жиып, бірнеше әскер алып, жұртқа тыю саламын, әлемге әділдік орнатамын деп, жер қайысқан... Жил в давние времена на свете один бай и была у него единственная дочь Айгуль, девушка необычайной красоты. Акыны слагали про нее песни, сравнивая ее очи с солнцем, а рот с полумесяцем. А самое главное, в придачу к красивой внешности аллах даровал Айгуль еще и доброе сердце. Берегли и лелеяли красавицу... Қожанасыр бір күні әбден шөлдеген соң су алып ішпек болып, түнде құдыққа барады. Құдыққа қауға салып тартса, шықпайды. «Бұған не болды?» - деп, Қожанасыр үңіліп қараса, құдықтың түбінен ай көрінеді. «Ә, қауғам айға ілініп қалған екен ғой», - деп, Қожа жұлып тартып қалғанда, қауғасы шығып... Ертеде бір жесір әйелдің бір ұл, бір қызы болыпты. Ішсе тамаққа, кисе киімге жарымапты олар. Күндердің бір күні баласы шешесінен: «Бақыт деген не?» – деп сұрапты. – Е, балам, кімде-кімнің тамағы тоқ, көйлегі көк, уайымы жоқ болса, басында панасы, ақыл айтар данасы... Жил в давние времена бай Серик-бай. Был у него сын по имени Ак-бай. Задумал Акбай жениться и стал искать себе невесту. Искал, искал, да все не мог найти девушку себе по нраву. Ближние аулы объездил жигит, стал собираться и в дальние, а тут дошел до него слух, что один знатный бай устраивает байгу, кокпар... Жил батыр Нарок. Был он честен, прям, обладал редким даром красноречия и пользовался за это в народе большой любовью. Прослышал хан Акшахан о батыре и приблизил его к себе. Стал Нарок жить при царском дворце, участвовать в правлении государством. Қожанасыр бір күні түнде далаға шықса, есіктің алдында ағарып тұрған бір затты көреді. Жалма-жан үйіне жүгіріп кіріп, мылтығын алып шығып, әлгі ағарғанды атып тастайды да: «Не де болса ертең көрермін», - деп үйіне кіріп жатып қалады. Ақ тиын бұтақтан-бұтаққа қарғып жүріп, ұйықтап жатқан қасқырдың үстіне құлайды. Қасқыр қарғып тұрып, оны жегісі келеді. Ақ тиын жалынып: – Мені жеме, жібер? – дейді. – Жарайды, жіберейін, бірақ сен маған айт: неліктен сендер әр уақытта шат болып жүресіңдер? Сонда... Ақыл, Ғылым, Бақыт - үшеуі бір-бірінен артықшылығын салыстырып таласып сарапқа түсіпті. Сарапшылар оларға былай депті: Бірінші Бақытқа: сен, тұрақсыз, опасызсың, орныңды таңдамай қонасың, қонғаныңды ісінтесің, тасытасың, ақырында бір күні лақтырып тастап кетесің. Жил в старину батыр Аламан. Была у него красавица жена Карашаш. Так ее звали за длинные, густые и черные, как вороново крыло, волосы. У Аламана и Карашаш было двое детей — сын и дочь. Однажды Аламан отправился с сыном на охоту, а Карашаш пошла с дочкой по воду. Однажды Алдар-Косе пришел к хану и сказал, что знает одно искусство и желает поведать об этом хану. Алаша-хан стал слушать, а Алдар-Косе начал так: — Господин! Дай мне один батман золота: я его посею, оно станет расти и, следовательно, увеличится. В этом и состоит мое искусство. Ходили по степи два черта и сеяли раздор в аулах — давнишние друзья ссорились между собой, мужья избивали своих жен, а черти пировали на угощениях, приготовленных в честь примирения поссорившихся. Однажды черти пришли к Ал-дару-Косе. — Эй, Алдар, ты уже научился у нас... Алдар-Косе подружился с дьяволом. И вот решили они вместе посеять пшеницу. Когда пшеница поспела, Алдар-Косе сжал ее и обмолотил, солому сложил в одну кучу, а зерно — в другую. Затем он позвал дьявола и спросил: Вместе со своим товарищем Ал-дар-Косе отправился путешествовать. Товарищ его был очень хитрый, но Алдар-Косе оказался хитрее. Дорогою товарищ Алдара-Косе говорит: Алдар-Косе подружился со змеей. И вот пошел он однажды с нею на охоту. Дорогой они нашли слиток золота величиной с лошадиную голову. Делить его им не хотелось, а уступить кому-нибудь одному из них было жаль. Как тут быть? Змея тогда сказала Алдару-Косе: |
предыдущая
|
