|
|
tale.kazakh.ru (beta)
|
Казахские сказки — Қазақ ертегілері
В разделе собраны казахские сказки, легенды и эпос о Кыз-Жибек, Камбар-батыре, Ер-Таргыне, Кобланды-батыре, Алпамыс-батыре. А также о Ходже Насыре, Алдаре-Косе, Жиренше и много других.
Қасқыр мен қозыҚасқыр судың жоғарғы жағында, қозы төменгі жағында тұрып су ішеді. Қасқыр қозыны жегісі келіп, бір айла іздей бастайды. Қасқыр қозыға айғайлап: – Мен ішетін суды неге былғадың! – деді. Қозы: – Қасеке, мен қалай сен ішетін суды былғаймын. Сен судың жоғарғы жағында,... Қасқыр мен түлкі келе жатып бір жартастың үстіне шығады, қасқыр бір қой жеп тойынып алған, түлкі аш. Түлкі жемеген, біраз қайғыланып тұрып, ішін тартады. Қасқыр: – Түлкім-ау, неге ішің тартасың? – дейді. Түлкі: – Бір нәрсеге қайран қалып тұрмын. Бұл жартасқа... Бір күні Қожанасыр бір баймен жанжалдасып ханның алдына жүгініске бармақшы болады. Бай сыйлық беріп, хан байдың сөзін сөйлейтінін сезген Қожа хан алдына қойнына бір үлкен тас салып барады. Хан екі жағының да арызын тыңдап болып, енді үкім айтуға кірісерде, Қожа қақырынып қояды. Хан бұрылып, Қожаның бетіне... Қожанасыр мектепте оқып жүрген кезінде оқытушысы: – Қожанасыр, күн неше сағат? – деп сұрапты. – Бүгін күн жиырма бес сағат болса керек, – депті Қожа. – Жиырма төрт сағат емес пе? – деп жекіріпті оқытушы сонда. – Кеше «күн енді бір сағатқа ұзарады» дегеніңіз қайда, тақсыр! –... Қожанасырдың бір кісіде алашақ 5 теңгесі бар екен. Екі жылға толғанда алашағы есіне түсіп, берген кісісінен ақшасын алыпты да қарызға 5 теңге қосып алыпты. Бірақ ол кісі 5 теңгені қарызға берерінде: «Ертең тауып бер ақшамды, бермесең күніне 1 сомнан өсіп отырады»... Қожекең көшеде адасып жүрген бір қойды үйіне әкеп сойып алады және оны сыр ғып бір жолдасына айтады. Жолдасы Қожекеңе «кияметке барғанда не деп жауап бересіз?» - дейді. Бір күні Қожа май сатып алу үшін базарға барады. Әйелі оған бір кесе беріп: - Мына кесеге еріген май құйғызып әкел, – деп тапсырады. Қожа май сатушыға келеді. Қожекең майды ыдысының шамасынан көбірек алады. Ол майды кесесіне құйғызады. Қожанасыр бұрын ораза ұстамаған кісі екен. «Пайғамбар жасына келіп қалдың, енді ораза мезгілі жетті»,-деп, әйелі мазалай берген соң Қожанасыр келісіп, ораза ұстапты. Бірақ қарны ашқан соң Қожа күннің көзінің ауыл сыртындағы тауға жетіп жасырынуын шыдамсыздана күтетін болыпты. Баяғыда біреу той жасапты, тойға көп кісі жиналыпты, Қожа да келіпті. Қожанасырдың үстіндегі киімі жаман екен. Қожанасырды ешкім елемепті. «Төрге шық, тамақ іш», - демепті. Қожа үйден шығып кетеді де үйіне барып, тәуір киімдерін киіп, қайта келеді. Ертеде жылқы күнге қарап былай дейді: - О, барлық жан-жануарларға тіршілік сыйлаған қайырымды күн, мені жануарлардың арасындағы ең сұлулардың бірі деседі жұрт. Солай екенін өзім де сеземін. Екі өтірікші бірі бастап, бірі қостап ел аралап, өтірік айтпақшы болыпты. Біреуі бір күн ілгері жүріп, ел аралап, қонған, түстенген жеріне, жолыққан адамына өтірік айта бермекші болыпты. Екіншісі бір күн кейін жүріп, сол жөнмен алдыңғы өтірікшінің айтқанын қостап, растап... Бір қотыр торғай шеңгелге қонып отырса, қотырының қатпарланған аузын шеңгелдің тікенегі сыдырып кетіпті. Торғай ашуланып: – Қап бәлем, сені ешкіге айтпасам! — деп, ешкіге келіп: – Ешкі, ешкі, ана шеңгелдің сылдырмағын неге жемейсің? Бір қоян жылап отырып сөйлейді: – Дүниеде мендей сорлы жоқ. Бәрі де менің соңымда – аңшы да, ит те, қасқыр да, түлкі де, қаршыға да, бадырақ көз жапалақ та, ақымақ қарға да менің балаларымды тасиды. Қорғанарға қаруым жоқ. Тиынша ағашқа шыға алмаймын. Тышқанша ін де қаза алмаймын.... Жаңбырдан құлайын деп тұрған үйінің алдында Қожанасыр құдайдан дәулет сұрап отыр екен. Үлкен бір кесек құлап түсіп, басы жарылып қалыпты. Өткен заманда 18-ге келген бір ақын қыз ауыл-аймақ ішіндегі бозбала, жігіт-желеңге өлеңмен ұпай салып азар-ақырет берсе керек. Ел жігіттері алыс жердегі атақты ақын шалды ат-шапанын беріп қызбен айтыстырмақ болып алып келеді, қыз мұнан хабарсыз болады. Екеуіне арнайы қызойнақ... Свила себе однажды ласточка в выемке утеса гнездо и зажила спокойно. Каждый раз, когда мать улетала за кормом, ее возвращения с нетерпением ждали птенцы с неокрепшими еще крылышками. Как-то раз к гнезду ласточки, взбираясь все выше и выше, стала подползать прожорливая змея, решившая проглотить... Давно, в годы набегов и войн, люди в спешке бросились откочевывать от врага; два мальчика, братья, потерялись, отстали от своих. Один мальчик, видать, был очень маленьким, другой — постарше; остались с одним лишь луком в руках. Идут вдоль берега озера, еды у них нет, идут, думают, может, птицу подстрелят... Белая лебедь, раскинув крылья над гладью озера, устремилась ввысь окинула взглядом землю. С высоты полета она увидела, как ворона лелеет детенышей в своем гнезде. Воронята были до того черные, словно их кто-то измазал сажей. Подумав, что и на самом деле это так, лебедь спустилась ниже и приблизилась... В давние времена был один лев падишахом. И имел власть над всеми зверьми. Был у него самый приближенный визирь — обезьяна. Решил однажды лев прогуляться по окрестностям, поразмяться. Отлучаясь, он позвал к себе обезьяну и сказал: — Во время моего отсутствия обязанности падишаха будешь исполнять... Это было давно, когда звери сами выбирали себе царей и судей. И вот однажды звери выбрали царем льва, а лисицу бием. Ворона согласилась быть караульщиком, сорока -— даставлять вести, а кошка пожелала быть благочестивым монахом, суфием. Лев состарился. Он не мог охотиться, как прежде, и решил добывать себе пищу хитростью. — Болею, не могу двигаться,— пустил он слух среди зверей и залег в пещере. Звери по очереди навещали Льва. Один Человек с ранних лет жил тем что добывал на охоте. Однажды когда он натягивал сеть под дедевьями, неожиданно появился Лев — Эй, Человек, я давно ищу тебя, но ты все не попадался. Подойди и выслушай меня. Говорят, что ты все время занимаешься насилием. Даже и мне готовишь расправу. Если ты... Заболел как-то Лев и забрался в одну пещеру. Все звери навещали его, справлялись о здоровье. Только Лиса одна не приходила. Волк невзлюбил Лису и, чтобы досадить ей, стал поносить ее перед Львом: - Видно, Лиса совсем не уважает вас. Жил на свете батыр Карахан. Он влюбился в девушку по имени Айша-Биби, дочь своего заклятого врага. Однажды, не надеясь получить благословение отца девушки, батыр Карахан ворвался в аул, схватил свою возлюбленную и умчался прочь. Отец девушки направил вслед за ними своих стражников и приказал убить обоих. В очень далекие времена жил на белом свете бай по имени Карабай, богатство которого было бесчисленным. И была у него дочь-красавица, равной которой не было в округе, да и на всем белом свете. Звали девушку Баян. Многие джигиты сватались к Баян, хотели жениться на ней, но никого она не любила. |
